Jak przetłumaczyć słowiańskie przekleństwa, czyli Kajko i Kokosz po włosku

Starsi czytelnicy pamiętają ten komiks z młodości, gdy w kolejnych numerach „Świata Młodych” wypatrywaliśmy przygód sympatycznych słowiańskich wojów Kajka i Kokosza. Młodsi miłośnicy komiksowych opowieści mogą poznawać postacie stworzone przez Janusza Christę we współczesnej reedycji przygotowanej przez wydawnictwo Egmont. A teraz o Mirmiłowie i Zbójcerzach poczytają także włoscy fani komiksów.

Komiks „Cudowny lek” powstał na początku lat 80. XX wieku. To dziewiąta historia z serii opowieści o rozważnym Kajku oraz samolubnym Kokoszu, którzy bronią Mirmiłowa przed atakami Zbójcerzy pod wodzą Hegemona, przy okazji przeżywając wiele zabawnych przygód. Tym razem również będą musieli przeciwstawić się Zbójcerzom, którzy postanawiają użyć chorego Kaprala jako broni biologicznej i podrzucić go Mirmiłowi. Dla zarażonego kasztelana jedynym ratunkiem jest cudowna woda z legendarnego źródła Pochwista. Wyruszają po nią Kajko i Kokosz w towarzystwie smoka Milusia. Niestety, źródło jest zatrute i aby przełamać czar, trzeba pokonać wiele przeszkód. Tymczasem Zbójcerze, dowiedziawszy się, że gród został pozbawiony ochrony najdzielniejszych wojów, szykują się do ataku…


Przygoda z tłumaczeniem

W kwietniu 2022 roku ukazała się specjalna włoska edycja komiksu Janusza Christy pod tytułem „Kajko e Kokosz – Il rimedio miracoloso”. Przekładu dokonali Urszula Buczkowska-Marchetti oraz Maurizio Marchetti, którzy przyznają, że świetnie się bawili podczas tłumaczenia tekstu. Tak o całym procesie opowiada nam Urszula Buczkowska-Marchetti, italianistka i nauczycielka języka włoskiego, która ma na swoim koncie także inne dokonania translatorskie, m.in. opowieści o włoskiej kuchni (Giovanni Pina, Desery. Porady cukiernika), o mitologii (Sabina Colloredo, Zeus: król bogów, mężczyzn i bardzo wielu kobiet oraz Sabina Colloredo, Hera: królowa bogów i żona prawie idealna) oraz niezwykłej książki o tym, jak działa świat (Carlo Rovelli, Siedem krótkich lekcji fizyki):

Tłumaczenie Kajka i Kokosza było dla nas wielkim wyzwaniem, ale też niezwykłą przygodą. Dla mnie był to również powrót do szkolnych czasów, kiedy z ostatniej strony „Świata Młodych” wycinałam kolejne odcinki komiksu i wklejałam do zeszytu, strona po stronie, żeby móc do tych opowieści wracać. Wydawnictwo Egmont Polska – Świat Komiksu zaproponowało nam przełożenie tomiku „Cudowny lek”.

Było to pierwsze tłumaczenie przygód Kajka i Kokosza na język włoski, musieliśmy więc zbudować od podstaw spory słowniczek, w którym znalazły się zarówno znaczące imiona pierwszo- i drugoplanowych postaci, jak i lista nazw własnych oraz rozmaitych powiedzonek. Chcieliśmy, żeby oddawały humor Janusza Christy, ale też słowiańskość stworzonych przez niego bohaterów.

Czytaliśmy więc wspólnie poszczególne sceny po kilka razy, często wracaliśmy do nich po jakimś czasie, żeby przyjrzeć im się na nowo. „Cudowny lek” jest zresztą bardzo aktualną opowieścią o poszukiwaniu cudownego remedium: w czasie pandemii nabrała dodatkowego znaczenia. Staraliśmy się, żeby dla włoskiego czytelnika przygody dzielnych wojów były równie zabawne i wciągające jak dla nas, ale również o to, żeby język, którymi się porozumiewają, obejmował podobne rejestry. Dawne słowiańskie przekleństwa zastąpiliśmy nieco archaicznymi włoskimi zawołaniami, które brzmią równie dosadnie i mają posmak historii.

Jesteśmy bardzo ciekawi, jak współcześni Włosi przyjmą „Il rimedio miracoloso”. Wierzymy, że urok osobisty Kajka i Kokosza i wielka czułość, z jaką zostali odmalowani, znajdą nowych wielbicieli.

„Kajko e Kokosz – Il rimedio miracoloso”, Janusz Christa, tłumaczenie: Urszula Buczkowska-Marchetti, Maurizio Marchetti, Wydawnictwo Egmont, Warszawa 2022.