Agata z Sycylii, święta od wybuchów wulkanu i słodyczy
Włosi kochają swoich świętych i są z nimi blisko. Kłócą się, a nawet im grożą, gdy coś idzie nie po ich myśli, a święty powinien coś załatwić. Nie inaczej jest ze św. Agatą z Sycylii. Początek lutego to w Katanii wielka festa ku czci świętej. Kulminacja przypada na 5 lutego. Odbywają się procesje, miasto tonie w światłach. Świętujący Sycylijczycy i turyści posilają się słodyczami, które przyrządzane są specjalnie z tej okazji.
Agata jest jedną z czterech wielkich męczennic Kościoła Katolickiego, pozostałe trzy to Cecylia, Łucja i Agnieszka.
Sycylijska rzeczywistość jest intensywna, mieszkańcy tej wyspy wszystko przeżywają mocno – tak kochają, świętują, wierzą… Gustaw Herling-Grudziński napisał: „Południe kocha się w cudach jak ludzie samotni w snach”.
Kult świętej Agaty jest rozpowszechniony na całej wyspie, ale to Katania jest jego centrum. Święta w tym mieście się urodziła, tam cierpiała, a potem ochroniła Katanię przed płonącą lawą, która płynęła z Etny.
Zbyt piękna i dobra, by żyć
Agata urodziła się około 230 r. w arystokratycznej rodzinie. Po grecku imię to znaczy „dobra, szlachetna, wspaniała”. I taka też była ta młoda dziewczyna z dobrego domu. Do tego zachwycała urodą.
Przyjęła chrzest i postanowiła żyć w czystości. Jej piękność zachwyciła jednak rzymskiego namiestnika Kwincjana, który postanowił pojąć ją za żonę. Agata odmówiła, Kwincjan wpadł w straszny gniew i postanowił się zemścić.
Agata została postawiona przed sądem – miała się wyrzec chrześcijaństwa i złożyć hołd rzymskim bogom. Nie chciała. Poddano ją więc okrutnym torturom. Najpierw trafiła do domu publicznego, potem była biczowana, przypalana rozżarzonym żelazem, odcięto jej też piersi.
Skatowaną i okaleczoną wrzucono do kazamatów. I jak mówi legenda, w nocy pojawił przy Agacie anioł i św. Piotr. Uleczyli jej rany i otworzyli drzwi więzienia. Z okazji ucieczki skorzystali współtowarzysze niedoli Agaty z celi, ona jednak pozostała, by nie narażać na karę strażników.
Następnego dnia Agata przed Kwincjanem znowu nie chciała wyrzec się swojej wiary. Za karę rzucono ją na stos i spalono. Gdy umierała, w Katanii zatrzęsła się ziemia. Zmarła 5 lutego 235 r. i właśnie ten dzień jest jej poświęcony.
Cud u bram miasta
Rok po śmierci Agaty wybuch Etny zagroził Katanii. Ludzie poprosili ją o wstawiennictwo. Na ulice miasta wyszła procesja z welonem, który wydobyto z grobu świętej. Stał się wtedy cud – potoki rozżarzonej lawy zatrzymały się tuż przed murami miasta.
Etna, zwana przez Sycylijczyków Mongibello – piękna góra, to groźny gigant, który budzi fascynację. Dzięki wypływającej z wulkanu lawie okoliczne ziemia są bardzo żyzne i rosną na nich owoce i warzywa o niezrównanym smaku. Etna jest czynnym wulkanem, budzi więc nieustającą obawę. Na szczęście jest św. Agata, która swoim welonem ochrania Katanię.
Cztery dni ze św. Agatą
Uroczystości ku czci świętej Agaty w Katanii zostały w 2005 r. wpisane na listę UNESCO jako dziedzictwo etniczno-antropologiczne. Ulice miasta są wtedy pięknie udekorowane, są białe i czerwone goździki oraz mnóstwo lampek, które układają się w napisy „V.SANTA.AGATA” (niech żyje święta Agata).
Procesje, które organizowane są w Katanii od 3 do 6 lutego, krążą ulicami wokół trzech ważnych kościołów związanych z kultem świętej. W katedrze św. Agaty (La Catedrale di Sant’Agata) znajduje się srebrna szkatuła z jej relikwiami oraz wyrzeźbione przez Giovanniego di Bartolo w 1373 r. popiersie świętej.
Kościół Sant’Agata al Carcere wzniesiono naprzeciwko miejsca, gdzie znajdowało się więzienie, w którym torturowano Agatę i gdzie zmarła 5 lutego. W kościele tym można obejrzeć kamień, na którym – wg podań – odciśnięty jest ślad dłoni świętej.
W kościele Chiesa Sant’Agata la Vetere znajduje się sarkofag ze szczątkami męczennicy.
3 lutego ofiarowuje się św. Agacie woskowe świece. Wierni niosą je w procesji do katedry. W orszaku uczestniczą dwa bogate powozy oraz 11 „candelore” – ogromnych świec, które reprezentują najważniejsze grupy obywateli miasta. Wieczorem 3 lutego przed katedrą odbywa się zapierający dech w piersiach pokaz sztucznych ogni.
4 i 5 lutego to dni procesji – ulicami Katanii wierni noszą popiersie świętej i jej relikwie, które umieszczone są na specjalnej platformie, zwanej il fercolo. Uroczystości trwają także w nocy.
Ostatni etap obchodów to poranek 6 lutego. Procesja z relikwiami św. Agaty podąża stromą ulicą Sangiuliano – to wielkie wyzwanie dla mężczyzn, którzy dźwigają relikwiarz i popiersie. Na szczycie góry jest sanktuarium. Procesja zatrzymuje się w połowie drogi przy via Crociferi, gdzie znajduje się klasztor benedyktynek.
Po skończonej procesji patronka miasta wraca do katedry. Wieczorem 6 lutego kolejny pokaz sztucznych ogni wieńczy uroczystości.
Słodycze św. Agaty
Nie ma świętowania bez jedzenia, to oczywiste. Święta Agata jest więc patronką słodyczy, które przygotowuje się na jej cześć. Gdy odwiedzamy Sycylię, w cukierniach i gablotach restauracji wzrok przyciągają piersi św. Agaty. To ciastka o kształcie kobiecej piersi, sutkiem jest kandyzowana wiśnia
Minne di Sant’Agata lub minni di vergini (piersi dziewic) robi się z masy z owczego sera ricotta, którą otula się kruchym ciastem. Całość jest pokryta lśniącym, białym lukrem aromatyzowanym cytryną. Dzięki lukrowi piersi są jędrne i zachowują swoją sugestywną, sferyczną formę. Podobne słodycze przygotowywano w starożytnych czasach z okazji świąt ku czci bogini Izydy i Demeter.
Kolejny deser przygotowywany ku czci patronki Katanii do oliwki św. Agaty. Przygotowuje się je szybko i uwielbiają je dzieci.
Według legendy, gdy przyszła święta uciekała przed goniącymi ją rzymskimi żołnierzami schroniła się pod drzewem oliwnym. Oliwka otuliła gałęziami Agatę, tak że pozostała niezauważona przez swoich prześladowców.
Składniki:
200 g mąki z migdałów
10 obranych ze skórki, drobno posiekanych migdałów
200 g cukru
50 g wody
Łyżeczka rumu
Łyżeczka zielonego barwnika spożywczego
Szczypta soli
Aromat waniliowy
Przygotowanie:
W rondelku, na niewielkim ogniu, robimy roztwór z wody i cukru. Dodajemy aromat waniliowy i sól. Doprowadzamy do wrzenia. Zmniejszmy ogień do minimum i dodajemy mąkę migdałową oraz posiekane migdały.
Masę dobrze mieszamy i gotujemy przez około 5 minut. Pod koniec dodajemy rum i zielony barwnik. Mieszamy dokładnie, by równomiernie rozprowadzić barwnik. Potem masę zostawiamy do ostygnięcia. Gdy nie parzy już rąk, możemy zacząć formować oliwki.
Masę wykładamy na stolnicę, wyrabiamy przez chwilę, a potem formujemy z niej podłużne kulki, takie by kształtem przypominały oliwki. Możemy obtoczyć kulki w kryształkach cukru. Zostawiamy, by stwardniały. I oliwki św. Agaty gotowe.
Inny pyszny i prosty do przygotowania deser to Torrone di Sant’Agata. To posiekane migdały zatopione w miodowo cukrowej masie aromatyzowanej skórką pomarańczową.
Święta Agata fascynowała też artystów. Scenę obcięcia piersi namalował w XVII wieku Francesco Guarini – obraz jest w muzeum w Neapolu. Francisco de Zurbarán namalował z kolei obraz, na którym męczennica ofiarowuje swoje obcięte piersi Bogu.
Agata z Sycylii przedstawiana jest najczęściej z palmą męczeństwa lub z tacą, na której leżą odcięte piersi.
Beata Zatońska
*zdjęcia w tekście - Wikimedia Commons
Sycylijska rzeczywistość jest intensywna, mieszkańcy tej wyspy wszystko przeżywają mocno – tak kochają, świętują, wierzą… Gustaw Herling-Grudziński napisał: „Południe kocha się w cudach jak ludzie samotni w snach”.
Kult świętej Agaty jest rozpowszechniony na całej wyspie, ale to Katania jest jego centrum. Święta w tym mieście się urodziła, tam cierpiała, a potem ochroniła Katanię przed płonącą lawą, która płynęła z Etny.
Zbyt piękna i dobra, by żyć
Agata urodziła się około 230 r. w arystokratycznej rodzinie. Po grecku imię to znaczy „dobra, szlachetna, wspaniała”. I taka też była ta młoda dziewczyna z dobrego domu. Do tego zachwycała urodą.
Przyjęła chrzest i postanowiła żyć w czystości. Jej piękność zachwyciła jednak rzymskiego namiestnika Kwincjana, który postanowił pojąć ją za żonę. Agata odmówiła, Kwincjan wpadł w straszny gniew i postanowił się zemścić.
Agata została postawiona przed sądem – miała się wyrzec chrześcijaństwa i złożyć hołd rzymskim bogom. Nie chciała. Poddano ją więc okrutnym torturom. Najpierw trafiła do domu publicznego, potem była biczowana, przypalana rozżarzonym żelazem, odcięto jej też piersi.
Skatowaną i okaleczoną wrzucono do kazamatów. I jak mówi legenda, w nocy pojawił przy Agacie anioł i św. Piotr. Uleczyli jej rany i otworzyli drzwi więzienia. Z okazji ucieczki skorzystali współtowarzysze niedoli Agaty z celi, ona jednak pozostała, by nie narażać na karę strażników.
Następnego dnia Agata przed Kwincjanem znowu nie chciała wyrzec się swojej wiary. Za karę rzucono ją na stos i spalono. Gdy umierała, w Katanii zatrzęsła się ziemia. Zmarła 5 lutego 235 r. i właśnie ten dzień jest jej poświęcony.
Cud u bram miasta
Rok po śmierci Agaty wybuch Etny zagroził Katanii. Ludzie poprosili ją o wstawiennictwo. Na ulice miasta wyszła procesja z welonem, który wydobyto z grobu świętej. Stał się wtedy cud – potoki rozżarzonej lawy zatrzymały się tuż przed murami miasta.
Etna, zwana przez Sycylijczyków Mongibello – piękna góra, to groźny gigant, który budzi fascynację. Dzięki wypływającej z wulkanu lawie okoliczne ziemia są bardzo żyzne i rosną na nich owoce i warzywa o niezrównanym smaku. Etna jest czynnym wulkanem, budzi więc nieustającą obawę. Na szczęście jest św. Agata, która swoim welonem ochrania Katanię.
Cztery dni ze św. Agatą
Uroczystości ku czci świętej Agaty w Katanii zostały w 2005 r. wpisane na listę UNESCO jako dziedzictwo etniczno-antropologiczne. Ulice miasta są wtedy pięknie udekorowane, są białe i czerwone goździki oraz mnóstwo lampek, które układają się w napisy „V.SANTA.AGATA” (niech żyje święta Agata).
Procesje, które organizowane są w Katanii od 3 do 6 lutego, krążą ulicami wokół trzech ważnych kościołów związanych z kultem świętej. W katedrze św. Agaty (La Catedrale di Sant’Agata) znajduje się srebrna szkatuła z jej relikwiami oraz wyrzeźbione przez Giovanniego di Bartolo w 1373 r. popiersie świętej.
Kościół Sant’Agata al Carcere wzniesiono naprzeciwko miejsca, gdzie znajdowało się więzienie, w którym torturowano Agatę i gdzie zmarła 5 lutego. W kościele tym można obejrzeć kamień, na którym – wg podań – odciśnięty jest ślad dłoni świętej.
W kościele Chiesa Sant’Agata la Vetere znajduje się sarkofag ze szczątkami męczennicy.
3 lutego ofiarowuje się św. Agacie woskowe świece. Wierni niosą je w procesji do katedry. W orszaku uczestniczą dwa bogate powozy oraz 11 „candelore” – ogromnych świec, które reprezentują najważniejsze grupy obywateli miasta. Wieczorem 3 lutego przed katedrą odbywa się zapierający dech w piersiach pokaz sztucznych ogni.
4 i 5 lutego to dni procesji – ulicami Katanii wierni noszą popiersie świętej i jej relikwie, które umieszczone są na specjalnej platformie, zwanej il fercolo. Uroczystości trwają także w nocy.
Ostatni etap obchodów to poranek 6 lutego. Procesja z relikwiami św. Agaty podąża stromą ulicą Sangiuliano – to wielkie wyzwanie dla mężczyzn, którzy dźwigają relikwiarz i popiersie. Na szczycie góry jest sanktuarium. Procesja zatrzymuje się w połowie drogi przy via Crociferi, gdzie znajduje się klasztor benedyktynek.
Po skończonej procesji patronka miasta wraca do katedry. Wieczorem 6 lutego kolejny pokaz sztucznych ogni wieńczy uroczystości.
Słodycze św. Agaty
Nie ma świętowania bez jedzenia, to oczywiste. Święta Agata jest więc patronką słodyczy, które przygotowuje się na jej cześć. Gdy odwiedzamy Sycylię, w cukierniach i gablotach restauracji wzrok przyciągają piersi św. Agaty. To ciastka o kształcie kobiecej piersi, sutkiem jest kandyzowana wiśnia
Minne di Sant’Agata lub minni di vergini (piersi dziewic) robi się z masy z owczego sera ricotta, którą otula się kruchym ciastem. Całość jest pokryta lśniącym, białym lukrem aromatyzowanym cytryną. Dzięki lukrowi piersi są jędrne i zachowują swoją sugestywną, sferyczną formę. Podobne słodycze przygotowywano w starożytnych czasach z okazji świąt ku czci bogini Izydy i Demeter.
Kolejny deser przygotowywany ku czci patronki Katanii do oliwki św. Agaty. Przygotowuje się je szybko i uwielbiają je dzieci.
Według legendy, gdy przyszła święta uciekała przed goniącymi ją rzymskimi żołnierzami schroniła się pod drzewem oliwnym. Oliwka otuliła gałęziami Agatę, tak że pozostała niezauważona przez swoich prześladowców.
Składniki:
200 g mąki z migdałów
10 obranych ze skórki, drobno posiekanych migdałów
200 g cukru
50 g wody
Łyżeczka rumu
Łyżeczka zielonego barwnika spożywczego
Szczypta soli
Aromat waniliowy
Przygotowanie:
W rondelku, na niewielkim ogniu, robimy roztwór z wody i cukru. Dodajemy aromat waniliowy i sól. Doprowadzamy do wrzenia. Zmniejszmy ogień do minimum i dodajemy mąkę migdałową oraz posiekane migdały.
Masę dobrze mieszamy i gotujemy przez około 5 minut. Pod koniec dodajemy rum i zielony barwnik. Mieszamy dokładnie, by równomiernie rozprowadzić barwnik. Potem masę zostawiamy do ostygnięcia. Gdy nie parzy już rąk, możemy zacząć formować oliwki.
Masę wykładamy na stolnicę, wyrabiamy przez chwilę, a potem formujemy z niej podłużne kulki, takie by kształtem przypominały oliwki. Możemy obtoczyć kulki w kryształkach cukru. Zostawiamy, by stwardniały. I oliwki św. Agaty gotowe.
Inny pyszny i prosty do przygotowania deser to Torrone di Sant’Agata. To posiekane migdały zatopione w miodowo cukrowej masie aromatyzowanej skórką pomarańczową.
Święta Agata fascynowała też artystów. Scenę obcięcia piersi namalował w XVII wieku Francesco Guarini – obraz jest w muzeum w Neapolu. Francisco de Zurbarán namalował z kolei obraz, na którym męczennica ofiarowuje swoje obcięte piersi Bogu.
Agata z Sycylii przedstawiana jest najczęściej z palmą męczeństwa lub z tacą, na której leżą odcięte piersi.
Beata Zatońska
*zdjęcia w tekście - Wikimedia Commons
